Mạnh Thường Quân mua "Nghĩa" | Cổ Học Tinh Hoa

Truyện Dân Gian hay:

1. 1. Mạnh Thường Quân mua "Nghĩa"
2. 2. Khổng tử: Không quên được cái cũ
3. 3. Đi trắng, về đen 
4. 4. Lợi mê lòng người: Mất áo thâm 
5. 5. Kẻ trộm cắp vặt 
6. 6. Mặc Tử: Khổ thân làm việc nghĩa
7. 7. Khổng tử dạy: Lẽ sống ở đời 
8. 8. Trạng Quỳnh: Dê đực chửa 
9. 9. Truyện Trạng Quỳnh: Ăn trộm mèo của Vua 
10. 10. Trạng Quỳnh: Món "mầm đá" và món "đại phong"

Chúng ta vẫn thường gọi những nhà tài trợ hảo tâm, từ thiện là “Mạnh Thường Quân”. Tuy nhiên nguồn gốc của nó thì không phải ai cũng hiểu rõ. Bạn đã bao giờ tự hỏi danh từ ấy xuất phát từ đâu? 

Mạnh Thường Quân là ai?

Mạnh Thường Quân tên thật là Điền Văn, con trai của Tướng quốc Điền Anh, người nước Tề thời Chiến Quốc. Sau khi thân phụ qua đời, ông cũng được phong làm Tướng quốc, ăn lộc ở đất Tiết.

Mạnh Thường Quân nhà rất giàu có, cho vay mượn nhiều. Một hôm sai Phùng Hoan đi lấy nợ lãi ở ấp Tiết. Phùng Hoan bình thường không có tài gì nổi bật nhưng vốn tính trung hậu, đáng tin. Trước khi đi, Phùng Hoan hỏi:

- Tiền nợ thu về ngài có định mua thêm gì về không?

Mạnh Thường Quân nói:

- Ngươi xem trong nhà ta còn thiếu thứ gì thì cứ mua về.

Phùng Hoan đến nơi, thấy những người mắc nợ Mạnh Thường Quân hầu hết đều là những nông dân bần cùng khốn khó. Ông bèn cho gọi dân làng ấp Tiết đến và bố cáo rằng: - “Mạnh Thường Quân cho vay nợ không phải vì lợi lộc mà muốn để mọi người có vốn mưu sinh, lập nghiệp. Nay người có tiền đã lập văn tự hứa trả còn người nghèo khổ không thể trả thì miễn cho!”. Nói xong, ông ra lệnh đốt sạch văn tự ghi nợ. Dân làng nghe xong đều quì sụp xuống lạy tạ, tôn Mạnh Thường Quân như cha mẹ tái sinh.

Lúc về đến, Mạnh Thường Quân hỏi Phùng Hoan có mua được gì không, Phùng Hoan thưa rằng:

- Nhà tướng công tiền tài, châu báu đầy kho, chó ngựa đầy chuồng, mỹ nữ đầy nhà, không còn thiếu thứ gì nữa. Chỉ còn thiếu một chữ ″Nghĩa″, tôi trộm phép vì tướng công đã mua được về.

Mạnh Thường Quân nghe Phùng Hoan thuật lại mọi chuyện trong bụng không được vui, nhưng việc đã rồi nên đành bỏ qua, không hỏi gì đến nữa.

Về sau, Mạnh Thường Quân bị Tề Vương phế truất tước vị, cho lui về ấp Tiết sinh sống. Lúc này, các môn khách của Mạnh Thường Quân kết giao trước nay cũng dần tản mát đi cả. Chỉ có Phùng Hoan vẫn ở lại bên cạnh. 

Người dân ấp Tiết nghe tin Mạnh Thường Quân về đến, già trẻ lớn bé không quản ngại, lặn lội kéo ra đứng suốt 10 dặm đường để đón Mạnh Thường Quân, lại còn dâng cơm rượu, chúc tụng, nhắc đến chuyện ân nghĩa năm xưa. Lúc này Mạnh Thường Quân mới hiểu được cái giá của chữ "Nghĩa" mà Phùng Hoan khi xưa đã mua về cho ông, trong lòng hết mực cảm kích Phùng Hoan. 

Sưu tập và hệ thống: Thiên Hương

*Chú Thích:

Phùng Hoan: vốn là một trong những môn khách thường hay lui tới ở nhà Mạnh Thường Quân, được Thường Quân tiếp đãi rất hậu nên trong lòng rất cảm kích, khi Mạnh Thường Quân bị bãi quan về, cũng nhờ có Phùng Hoan mà ông được phục chức.

Tiết: Tên một nước nhỏ thời Chiến Quốc, sau bị nước Hồ lấy mất, nay là Huyện Đằng, tỉnh Sơn Đông.

**Lời Bàn:

Của là trọng, mà nghĩa lại đáng trọng hơn. Vì của có thể hết, chứ nghĩa thì còn mãi mãi. Người ta ở đời, lúc đã giàu có, thường cứ hay vơ vét tham gian, cứ tưởng rằng như thế là được lâu dài bền chặt. Nhưng ta nên hiểu cái lẽ "Tài vi oán thủ" nghĩa là của là cái kho oán, lắm khi chỉ vì lắm của mà gây nên những chuyện làm cho thiên hạ bất bình, ghét bỏ, thù oán ghen hờn, cho nên người ta lúc giàu có, cũng nên ăn ở làm sao để "mua" lấy được chữ "Nghĩa" để phòng khi suy biến, về sau còn có chốn nương nhờ. Việc nghĩa tức là việc phải, việc nghĩa tức là việc từ thiện. Việc nghĩa tức là việc ích lợi chung, việc nghĩa tức là việc công bằng, ơn đức, chỉ có nghĩa để thấm lòng người và làm cho người nhớ dai mà thôi.