Truyện Dân Gian hay:
- 21. Chết mà còn răn được vua Linh Công
- 22. Yêu nên Tốt, Ghét nên Xấu | Vua Linh Công và Di Tử Hà
- 23. Hà Bá Cưới Vợ
- 24. Lợn nái giết con
- 25. Ất Giáp tranh luận
- 26. Khổng tử: Mặt trời xa hay gần?
- 27. Cổ nhân dạy cách phục lòng người
- 28. Lòng cương trực của Án Tử
- 29. Biết lẽ ngược xuôi là bậc thánh nhân
- 30. Kết cuộc của kẻ ngoại tình
 |
| Vua Linh Công và Di Tử Hà |
Vua hay tin, khen rằng:
- "Di Tử Hà thật là người con chí hiếu! Hết lòng với mẹ, mà quên cả tội chặt chân."
Một hôm khác, Di Tử Hà theo vua đi dạo chơi ở ngoài vườn, đang ăn quả đào thấy ngọt còn một nửa, đưa cho Vua ăn. Vua nói:
- "Yêu ta thật! Của đang ngon miệng mà biết để nhường ta".
Về sau, vua không còn lòng yêu Di Tử Hà như trước nữa. Một hôm phạm lỗi, Vua giận nói rằng: - "Di Tử Hà trước dám thiện tiện lấy xe của Trẫm đi. Lại một bận dám cho Trẫm ăn quả đào thừa. Thực là hỗn láo."
Nói xong bắt đem trị tội.
Sưu tập và hệ thống: Thiên Hương
Chú thích:
Di Tử Hà: làm quan đại phu nước Vệ.Thiện tiện: biết rõ không được làm như vậy mà cứ làm liều.
Thân: Gần, đằm thắm, quý hóa.
Sơ: Xa, hững hờ, ghét bỏ.
Đàm luận: Nói năng, bàn bạc
Lời bàn:
Di Tử Hà ăn ở với vua trước sau cũng như vậy, thế mà trước vua khen, sau vua bắt tội, cũng là do khi thì yêu lúc thì ghét khác nhau mà thôi. Lúc được vua yêu, đáng xử tội thì lại hóa công thần. Lúc bị vua ghét, đáng ra không đáng tội thì lại hóa ra sơ cho nên người muốn can ngăn, đàm luận với vua điều gì, thì trước phải xem xét cái lòng vua yêu hay ghét rồi hãy nói.Sự yêu, ghét thường làm cho người ta mờ đi lý trí, làm không phân định được rõ giá trị của người được yêu hay bị ghét ra thế nào.
Cái thói thường: yêu thì nên tốt, ghét thì nên xấu, khen chanh thì chanh ngọt, chê hồng thì hồng chua. Trong bụng đã thế, thì cư xử chắc cũng theo như thế, lúc yêu hậu bao nhiêu, thì đến lúc ghét lại bạc bấy nhiêu.
"Yêu nhau cau sáu bổ ba, ghét nhau cau sáu bổ ra làm mười"
Lại chẳng những yêu ghét riêng một người ấy, thường yêu ghét đến cả những người, việc có liên quan đến người ấy, yêu nhau yêu cả đường đi, ghét nhau ghét cả tông chi họ hàng. Sự yêu, ghét làm cho ta thiên lệch và nhầm lẫn như thế. Cho nên ta muốn cho công bình, khi yêu khi ghét, phải nên làm rõ cái giá trị của người được yêu hay bị ghét, biết chỗ phải cũng phải biết chỗ trái, biết chỗ trái cũng phải biết chỗ phải của người ta mới được.