Cổ Học Tinh Hoa: Đầy thì Đổ

Khổng Tử vào miếu thờ Hoàn Công nước Lỗ, có một cái lọ đứng nghiêng, bèn hỏi người coi miếu.

Người ấy nói rằng: “Đó là một vật quý của nhà vua để làm gương, thường để bên chỗ ngồi chơi”.

Cổ Học Tinh Hoa: Đầy thì Đổ

Khổng Tử nói: “Ta nghe nhà vua có một vật quý để làm gương, vật đó bỏ không thì đứng nghiêng, đổ nước vừa phải thì đứng ngay, mà đầy quá thì lại đổ, có lẽ là vật này chăng?”.

Ngài bèn sai học trò đổ nước vào. Quả nhiên nước đổ vừa thì lọ đứng ngay, nước đổ đầy thì lọ đổ, bỏ không thì lọ lại đứng nghiêng. Ngài than rằng: “Hỡi ơi! Ở đời chẳng có cái gì đầy mà không đổ!”.

Thầy Tăng Tử nói: “Dám hỏi có cách gì giữ cho đầy mà không đổ chăng?”.

Khổng Tử nói: “Thông minh thánh trí nên giữ bằng cách ngu độn, công lao to hơn thiên hạ thì giữ bằng cách khiêm cung, sức khỏe hơn đời nên giữ bằng cách nhút nhát, giàu có bốn bể nên giữ bằng thói nhún nhường. Đó là cách đổ bớt đi để giữ cho khỏi quá đầy mà đổ.”

Lời bàn:

Mặt trời đứng bóng rồi lại xế, mặt trăng tròn rồi lại khuyết, thế sự cũng vậy, thăng rồi trầm, thịnh rồi lại suy, đó là quy luật tự nhiên khó mà tránh khỏi. Tuy vậy, cứ theo lời dạy của Khổng Tử đây thì cũng có cách giữ được lâu dài mà không suy đổ. Cách ấy là: “Hữu nhược vô, thực nhược hư”, nghĩa là có mà như không, đầy đặc mà như trống rỗng.